W czerwcu 2024 roku w Polsce uchwalono długo oczekiwaną ustawę o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, potocznie zwaną „ustawą o sygnalistach”. Dokument ten wprowadza istotne zmiany w polskim prawie, mające na celu ochronę osób zgłaszających nieprawidłowości w miejscu pracy. Przyjrzyjmy się najważniejszym aspektom tej ustawy oraz jej wpływowi na przedsiębiorców.
Kim jest sygnalista?
Ustawa definiuje sygnalistę jako osobę fizyczną, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje o naruszeniu prawa, uzyskane w kontekście związanym z pracą. Co istotne, definicja ta obejmuje nie tylko pracowników etatowych, ale również osoby zatrudnione na innych podstawach, takie jak współpracownicy, stażyści, wolontariusze czy nawet byli pracownicy. Warto podkreślić, że zgłoszenie może nastąpić zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i przed jego rozpoczęciem lub po zakończeniu.
Jakie podmioty obejmuje ustawa?
Obowiązek wdrożenia procedur ochronnych dotyczy przede wszystkim firm zatrudniających co najmniej 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) oraz podmiotów sektora publicznego. Wyjątek stanowią organy gmin lub powiatów liczących mniej niż 10 000 mieszkańców. Należy zaznaczyć, że do liczby 50 pracowników wlicza się także osoby świadczące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy, o ile podmiot nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób.
Obowiązki pracodawców
Przedsiębiorcy objęci ustawą muszą przygotować się do nowych obowiązków. Do najważniejszych należą:
- Opracowanie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń i podejmowania działań następczych.
- Ustanowienie kanałów przyjmowania zgłoszeń i poinformowanie o nich pracowników oraz współpracowników.
- Wyznaczenie bezstronnej jednostki organizacyjnej do obsługi zgłoszeń.
- Dokumentowanie i archiwizowanie otrzymanych zgłoszeń.
Kanały zgłaszania naruszeń
Ustawa przewiduje trzy możliwe kanały zgłaszania nieprawidłowości: wewnętrzny, zewnętrzny oraz ujawnienie publiczne. Zgłoszenie wewnętrzne odbywa się w ramach organizacji, np. do przełożonego lub wyznaczonej jednostki. Zgłoszenie zewnętrzne kierowane jest do odpowiedniego organu państwowego – w Polsce tę rolę pełni Rzecznik Praw Obywatelskich. Ujawnienie publiczne powinno być ostatecznością, stosowaną gdy inne kanały zawiodły.
Terminy i wejście w życie
Ustawa o sygnalistach wchodzi w życie 25 września 2024 roku. Od tego momentu sygnaliści będą objęci ochroną prawną, a przedsiębiorcy zobowiązani do wdrożenia odpowiednich procedur. Warto zaznaczyć, że ustawa nie precyzuje terminu, w jakim od wystąpienia naruszenia prawa należy dokonać zgłoszenia, by uzyskać status sygnalisty.
Ustawa o sygnalistach to ważny krok w kierunku zwiększenia transparentności i etyki w środowisku pracy. Dla wielu firm oznacza to konieczność wprowadzenia nowych procedur i dostosowania się do wymogów prawnych. Jednocześnie może to być szansa na wcześniejsze wykrycie i naprawienie wewnętrznych problemów, zanim doprowadzą do poważniejszych konsekwencji.
Więcej szczegółowych informacji na temat ustawy o sygnalistach można znaleźć na stronie https://pragmago.pl/porada/ustawa-o-sygnalistach-kogo-dotyczy-i-kiedy-wchodzi-w-zycie/
Pamiętajmy, że skuteczność nowych przepisów będzie można ocenić dopiero po pewnym czasie od ich wejścia w życie. Niemniej jednak, już teraz warto przygotować się do nadchodzących zmian i rozważyć, jakie korzyści może przynieść firmie właściwe podejście do zgłoszeń sygnalistów.
