Jednym z wielu zawodów funkcjonujących w obszarze prawa i administracji jest biegły sądowy. Mianem tym określa się osobę uchodzącą za eksperta w konkretnej dziedzinie i powoływaną w postępowaniu sądowym w celu zaprezentowania fachowej opinii, jeśli określona sprawa tego wymaga.
Ile zarabia biegły sądowy w Polsce?
W Polsce zarobki biegłych sądowych są regulowane odpowiednimi przepisami – obowiązują godzinowe stawki określone w specjalnym rozporządzeniu ministra sprawiedliwości w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym. Branych jest przy tym pod uwagę kilka czynników – poziom kwalifikacji biegłego, stopień złożoności problemu stanowiącego przedmiot opinii czy warunki, w których sporządzano opinię etc. Generalnie podstawowa stawka godzinowa waha się w przedziale od 22,61 zł do 31,97 zł. Biegły posiadający tytuł lub stopień naukowy może liczyć na 45,04 zł za godzinę. Doktor habilitowany otrzymuje 54,41 zł, a profesor – 69,42 zł.
Oprócz stawek za godzinę funkcjonują także taryfy zryczałtowane, które obejmują:
- biegłych z zakresu medycyny sądowej,
- biegłych z zakresu geodezji i kartografii,
- biegłych instytucjonalnych – tu wchodzą w rachubę ekspertyzy instytucji naukowych, specjalistycznych bądź naukowo-badawczych.
W powyższych przypadkach wynagrodzenie dotyczy nie czasu pracy, a konkretnej czynności wykonanej przez biegłego, np.:
- za określenie niepełnosprawności lub niezdolności do pracy biegłemu sądowemu z zakresu medycyny przysługuje stawka od 37,63 zł do 149,97 zł,
- za rekonstrukcję kompletnego szkieletu powołana w tym celu instytucja może otrzymać do 2014,47 zł.
Przy tej okazji pojawia się ważna uwaga, a mianowicie taka, że biegli z zakresu medycyny sądowej oraz geodezji i kartografii mają wybór pomiędzy stawką godzinową a taryfą zryczałtowaną. Znacznie częściej wybierają tę pierwszą opcję, chociaż bardzo często pojawiają się głosy, że stawki te są w Polsce zbyt niskie.
W sprawach administracyjnych i karnych, które toczą się z mocy prawa, za wynagrodzenie biegłego odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa. Natomiast w sprawach cywilnych obowiązek ten spoczywa na stronach.
Czym zajmuje się biegły sądowy?
Biegły sądowy to organ pomocniczy wymiaru sprawiedliwości w przypadkach wymagających specjalistycznej wiedzy. Profesja ta bardzo często mylona jest z rzeczoznawcą. Podstawowa różnica pomiędzy nimi jest taka, że biegły sądowy pracuje tylko i wyłącznie na zlecenie sądu – nie ma możliwości, by swoje uprawnienia wykorzystał poza sądem. Pamiętać należy również o tym, że pełnienie funkcji biegłego jest nade wszystko obowiązkiem prawnym, a nie tylko obywatelskim. Spośród obowiązków biegłego wymienia się m.in.:
- uczestniczenie w procesie sądowym poprzez studiowanie akt danej sprawy, zadawanie pytań świadkom czy udział w oględzinach,
- przekazywanie wiadomości dotyczących zlecenia nadanego przez sąd,
- rozstrzyganie przedstawionych kwestii w oparciu o wiedzę specjalną,
- stosowanie praw nauki lub innej specjalności,
- współpraca z organami sądowymi.
Biegłemu przysługuje prawo do domowy wydania opinii, lecz jedynie w wyjątkowych sytuacjach i z ważnych powodów. Przyczyna odmowy musi być na tyle istotna, by rzeczywiście uniemożliwiała biegłemu wywiązanie się z obowiązków. Jeśli uchyla się on od nich bezpodstawnie, wówczas pociąga to za sobą konsekwencje w postaci:
- kary pieniężnej,
- aresztowania na czas nie dłuższy niż 30 dni,
- przymusowego doprowadzenia biegłego,
- obciążenia biegłego kosztami postępowania.
Jak zostać biegłym sądowym?
Osoba pragnąca zdobyć uprawnienia biegłego sądowego musi spełnić kilka podstawowych warunków takich jak:
- ukończony 25 rok życia,
- posiadanie polskiego obywatelstwa,
- korzystanie z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- posiadanie udokumentowanych teoretycznych oraz praktycznych wiadomości specjalnych w określonej gałęzi nauki, techniki, sztuki czy rzemiosła,
- udzielenie rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego,
- wyrażenie zgody na ustanowienie jej biegłym,
- niekaralność.
Poprzez określenie „wiadomości specjalne” należy rozumieć te wiadomości oraz umiejętności, które wykraczają poza przeciętny poziom. Przyjmuje się, że o ich posiadaniu nie decyduje formalne wykształcenie, jakie posiada dana osoba – najważniejsza jest wiedza w konkretnej dziedzinie.
Jeśli ktoś chce zostać tzw. biegłym z listy – czyli figurować na liście biegłych prowadzonej przez prezesów sądów okręgowych, musi do odpowiedniego Sądu Okręgowego skierować wniosek w tej sprawie. Decyzję o ustanowieniu danej osoby biegłym lub o odmowie jej ustanowienia wydaje Prezes Sądu Okręgowego. Biegli są powoływani na jedną kadencję, po upływie której ponownie mogą ubiegać się o ustanowienie ich biegłymi. W przypadku, gdy w trakcie trwania kadencji biegły został ukarany prawomocnym wyrokiem sądu bądź zwolniony dyscyplinarnie z funkcji biegłego, nie ma już prawa ubiegać się o pełnienie tej funkcji w żadnym sądzie okręgowym.
W zawodzie biegłego sądowego istotną rolę odgrywają pewne predyspozycje, np.:
- odpowiedzialność,
- rzetelność,
- sumienność,
- uczciwość,
- dokładność,
- dyspozycyjność.
